Mandrake
Mandrake, büyük bir kökü, mor çiçekleri ve zehirli sarı meyveleri olan çok yıllık bir bitkidir.
Akdeniz bölgesine özgüdür ve Romalılar, Yunanlılar ve Orta Doğu kültürleri tarafından biliniyordu. Uzun bir tıbbi kullanım geçmişine sahiptir ve en eski, en yaygın kullanımlarından biri doğurganlık yardımıdır. Eski Ahit'in ilk kitabı olan Yaratılış'ta, Yakup'un eşleri, kız kardeşler Lea ve Rahel, mandrake'nin yardımıyla ona çocuk vermek için rekabet ettikleri görülür.
Birinci yüzyılda, Antik Yunan hekimi ve botanikçisi Pedanius Dioscorides, mandrake köklerinin insan benzeri formunu fark etti ve bunun amputasyon gibi cerrahi işlemler için anestezik olarak kullanılabileceğini belirtti.
Kapsamlı tıbbi eseri ‘De materia medica’ çok sayıda kopyalandı, orijinali Yunanca olarak dağıtıldı ve daha sonra yüzyıllar boyunca Latince ve Arapçaya çevrildi ve değiştirildi. Romalılar genellikle mandrake'yi şarap ve diğer bitkilerle karıştırarak yatıştırıcı veya uyku ilacı olarak kullanırlardı.
Belki de halüsinojenik ve toksik özelliklerinden dolayı adamotu aynı zamanda büyülü ve doğaüstü güçlerle de ilişkilendiriliyordu. Bitkinin, onu kökünden sökmeye çalışan kişiyi öldürebilecek kadar güçlü bir çığlık attığı söyleniyordu; bu, ortaçağ şifalı bitkilerde sürdürülen bir efsaneydi ve bitki toplayıcılarına bitkiyi aç bir köpeğe bağlamalarını ve daha sonra bir tabak yemeğe doğru koşmasına sağlamasını tavsiye ediyordu. Böylece bitki köpek koşarken kökünden sökülürdü, köpek ölebilirdi ama toplayıcı eğer mesafeyi korur ve kulaklarını tıkarsa güvende olurdu. Aynı hikaye, genç büyücülerin adamotlarını yer değiştirirken kulak koruyucuları takmayı öğrendikleri Harry Potter kitapları ve filmlerinde de yer aldı.
Mandrake, doğurganlık ve doğum için ebeler ve şifacılar tarafından kullanılması nedeniyle belki de cadılıkla da ilişkilendirilmiştir. Örneğin, Jeanne d'Arc (ö. 1431), cadılığının kanıtı olarak bir mandrake kökü taşıdığı gerekçesiyle yargılanmıştır. Bir diğer efsane ise, mandrake bitkilerinin, asılan adamların menisinin düştüğü darağaçlarının dibinde bulunabileceğidir. Cadıların bu bitkileri toplayarak kendilerini hamile bırakacakları söylenirdi. Bu fikir, 1911 yılında yayımlanan Alman romanı ‘Alraune’a (mandrake kökünden yapılan bir muskanın Almancası) ilham vermiştir. Romanda bir bilim insanı, idam edilmiş bir katilin menisini kullanarak bir seks işçisini yapay olarak döller. Ortaya çıkan çocuk, Alraune, sevgi, aşk gibi kavramlardan yoksun büyür ve "cinsel sapkınlıklara" girişir.
15. yüzyıl imza doktrinine göre, bir bitkinin tıbbi kullanımı, onun bir kısmının insan vücudunun bir kısmına veya organına ne kadar benzediğiyle ölçülüyordu. Adamotu kökünün bütün bir insan vücuduna benzemesi onun gücünün bir işaretiydi ve bir bütün olarak insan formuyla olan bu bağlantısı onun doğurganlıkla ilişkilendirilmesinin nedeni olabilir. Bazı şifalı bitkiler, kökün erkek ve dişi doğurganlığını güçlendirmek için kullanılabilecek 'erkek' ve 'dişi' versiyonlarını gösterirdi.
Mandrake'nin gücü, onu yutmanın ötesine uzanıyordu: doğurganlığa yardımcı olarak kullanmak için, kök bir kişinin yastığının altına yerleştirilebilir veya durumlarını tedavi etmek için hasta birinin yakınında tutulabilir. Örneğin, 'Pan'ın Labirenti' filminde kahraman, kökü hasta annesinin yatağının altındaki bir süt tabağına koyar. Kökler bazen insan formunu geliştirmek için oyulurdu ve yalnızca hamile kalmaya yardımcı olmak için değil, aynı zamanda aşkı bulmaya ve iyi şans getirmeye yardımcı olmak için bir tılsım veya tılsım olarak kişi üzerinde taşınabilirdi.
Bir Akdeniz yerlisi olarak bitki, nemli ve serin Britanya'da daha az yaygındı ve bryony kökünden (sahte mandrake olarak da bilinir) yapılmış sahte mandrake'ler için hazır bir pazar vardı. Adamotu çığlığı efsanesinin bir nedeni, bulunması zor adamotu bitkilerini çalmaya çalışan insanları caydırmak olabilir. Ancak 17. yüzyıla gelindiğinde adam otunun gücü azalmaya başlamıştı. John Gerard'ın 'Bitki Topu', "Bu bitki hakkında, ister eski eşler, ister kaçak cerrahlar, ister sahte doktorlar hakkında kaç gülünç hikaye anlatıldı, bilmiyorum" diye şikayet etmiştir.
Mandrake, 19. yüzyılda patentli ilaçlarda hala bulunabiliyordu. 1887 yılında Dr. Schenck, mandrake haplarının erdemlerini öven 36 sayfalık bir broşür yayımladı ve bunların "tüm hastalıkları tedavi etmenin akılcı yolu" olduğunu iddia etti. Mandrake'nin "müshil, kusturucu" etkilerinin "mide, karaciğer, dalak, böbrekler, bağırsaklar ve kanın bozulmuş durumlarını" tedavi edeceğini açıklıyordu.
1889'da mandrake bitkisindeki aktif kimyasal izole edildi ve mandragorin olarak tanımlandı, daha sonra alkaloidlerin bir karışımı olduğu doğrulandı. Alkaloidler, hâlâ farmasötiklerde yaygın olarak kullanılan ve ölümcül gece gölgesi de dahil olmak üzere diğer birçok bitkinin halüsinojenik ve sakinleştirici (ve toksik) etkilerinden sorumlu olan güçlü bir kimyasal madde ailesidir. Kimyagerler bu maddeleri laboratuvarda oluşturabildiklerinde, artık bitkileri tanımlamaya veya kaynağından ilaç hazırlamaya ihtiyaç duymadılar ve bitki bilgisi gereksiz hale geldi. Şifalı bitkilerde bulunan büyüleyici imgeler ve mitolojiden arındırıldığında, 19. yüzyıl farmakopelerinde mandrake'ye yapılan atıflar ne yazık ki azaldı. Adamotu sadece başka bir botanik örnek haline gelmiş olabilir, ancak mistik geçmişi hala sarhoş edici bir çekiciliğe sahip.
..
Mandrake, büyük bir kökü, mor çiçekleri ve zehirli sarı meyveleri olan çok yıllık bir bitkidir.
Akdeniz bölgesine özgüdür ve Romalılar, Yunanlılar ve Orta Doğu kültürleri tarafından biliniyordu. Uzun bir tıbbi kullanım geçmişine sahiptir ve en eski, en yaygın kullanımlarından biri doğurganlık yardımıdır. Eski Ahit'in ilk kitabı olan Yaratılış'ta, Yakup'un eşleri, kız kardeşler Lea ve Rahel, mandrake'nin yardımıyla ona çocuk vermek için rekabet ettikleri görülür.
Birinci yüzyılda, Antik Yunan hekimi ve botanikçisi Pedanius Dioscorides, mandrake köklerinin insan benzeri formunu fark etti ve bunun amputasyon gibi cerrahi işlemler için anestezik olarak kullanılabileceğini belirtti.
Kapsamlı tıbbi eseri ‘De materia medica’ çok sayıda kopyalandı, orijinali Yunanca olarak dağıtıldı ve daha sonra yüzyıllar boyunca Latince ve Arapçaya çevrildi ve değiştirildi. Romalılar genellikle mandrake'yi şarap ve diğer bitkilerle karıştırarak yatıştırıcı veya uyku ilacı olarak kullanırlardı.
Belki de halüsinojenik ve toksik özelliklerinden dolayı adamotu aynı zamanda büyülü ve doğaüstü güçlerle de ilişkilendiriliyordu. Bitkinin, onu kökünden sökmeye çalışan kişiyi öldürebilecek kadar güçlü bir çığlık attığı söyleniyordu; bu, ortaçağ şifalı bitkilerde sürdürülen bir efsaneydi ve bitki toplayıcılarına bitkiyi aç bir köpeğe bağlamalarını ve daha sonra bir tabak yemeğe doğru koşmasına sağlamasını tavsiye ediyordu. Böylece bitki köpek koşarken kökünden sökülürdü, köpek ölebilirdi ama toplayıcı eğer mesafeyi korur ve kulaklarını tıkarsa güvende olurdu. Aynı hikaye, genç büyücülerin adamotlarını yer değiştirirken kulak koruyucuları takmayı öğrendikleri Harry Potter kitapları ve filmlerinde de yer aldı.
Mandrake, doğurganlık ve doğum için ebeler ve şifacılar tarafından kullanılması nedeniyle belki de cadılıkla da ilişkilendirilmiştir. Örneğin, Jeanne d'Arc (ö. 1431), cadılığının kanıtı olarak bir mandrake kökü taşıdığı gerekçesiyle yargılanmıştır. Bir diğer efsane ise, mandrake bitkilerinin, asılan adamların menisinin düştüğü darağaçlarının dibinde bulunabileceğidir. Cadıların bu bitkileri toplayarak kendilerini hamile bırakacakları söylenirdi. Bu fikir, 1911 yılında yayımlanan Alman romanı ‘Alraune’a (mandrake kökünden yapılan bir muskanın Almancası) ilham vermiştir. Romanda bir bilim insanı, idam edilmiş bir katilin menisini kullanarak bir seks işçisini yapay olarak döller. Ortaya çıkan çocuk, Alraune, sevgi, aşk gibi kavramlardan yoksun büyür ve "cinsel sapkınlıklara" girişir.
15. yüzyıl imza doktrinine göre, bir bitkinin tıbbi kullanımı, onun bir kısmının insan vücudunun bir kısmına veya organına ne kadar benzediğiyle ölçülüyordu. Adamotu kökünün bütün bir insan vücuduna benzemesi onun gücünün bir işaretiydi ve bir bütün olarak insan formuyla olan bu bağlantısı onun doğurganlıkla ilişkilendirilmesinin nedeni olabilir. Bazı şifalı bitkiler, kökün erkek ve dişi doğurganlığını güçlendirmek için kullanılabilecek 'erkek' ve 'dişi' versiyonlarını gösterirdi.
Mandrake'nin gücü, onu yutmanın ötesine uzanıyordu: doğurganlığa yardımcı olarak kullanmak için, kök bir kişinin yastığının altına yerleştirilebilir veya durumlarını tedavi etmek için hasta birinin yakınında tutulabilir. Örneğin, 'Pan'ın Labirenti' filminde kahraman, kökü hasta annesinin yatağının altındaki bir süt tabağına koyar. Kökler bazen insan formunu geliştirmek için oyulurdu ve yalnızca hamile kalmaya yardımcı olmak için değil, aynı zamanda aşkı bulmaya ve iyi şans getirmeye yardımcı olmak için bir tılsım veya tılsım olarak kişi üzerinde taşınabilirdi.
Bir Akdeniz yerlisi olarak bitki, nemli ve serin Britanya'da daha az yaygındı ve bryony kökünden (sahte mandrake olarak da bilinir) yapılmış sahte mandrake'ler için hazır bir pazar vardı. Adamotu çığlığı efsanesinin bir nedeni, bulunması zor adamotu bitkilerini çalmaya çalışan insanları caydırmak olabilir. Ancak 17. yüzyıla gelindiğinde adam otunun gücü azalmaya başlamıştı. John Gerard'ın 'Bitki Topu', "Bu bitki hakkında, ister eski eşler, ister kaçak cerrahlar, ister sahte doktorlar hakkında kaç gülünç hikaye anlatıldı, bilmiyorum" diye şikayet etmiştir.
Mandrake, 19. yüzyılda patentli ilaçlarda hala bulunabiliyordu. 1887 yılında Dr. Schenck, mandrake haplarının erdemlerini öven 36 sayfalık bir broşür yayımladı ve bunların "tüm hastalıkları tedavi etmenin akılcı yolu" olduğunu iddia etti. Mandrake'nin "müshil, kusturucu" etkilerinin "mide, karaciğer, dalak, böbrekler, bağırsaklar ve kanın bozulmuş durumlarını" tedavi edeceğini açıklıyordu.
1889'da mandrake bitkisindeki aktif kimyasal izole edildi ve mandragorin olarak tanımlandı, daha sonra alkaloidlerin bir karışımı olduğu doğrulandı. Alkaloidler, hâlâ farmasötiklerde yaygın olarak kullanılan ve ölümcül gece gölgesi de dahil olmak üzere diğer birçok bitkinin halüsinojenik ve sakinleştirici (ve toksik) etkilerinden sorumlu olan güçlü bir kimyasal madde ailesidir. Kimyagerler bu maddeleri laboratuvarda oluşturabildiklerinde, artık bitkileri tanımlamaya veya kaynağından ilaç hazırlamaya ihtiyaç duymadılar ve bitki bilgisi gereksiz hale geldi. Şifalı bitkilerde bulunan büyüleyici imgeler ve mitolojiden arındırıldığında, 19. yüzyıl farmakopelerinde mandrake'ye yapılan atıflar ne yazık ki azaldı. Adamotu sadece başka bir botanik örnek haline gelmiş olabilir, ancak mistik geçmişi hala sarhoş edici bir çekiciliğe sahip.
..
