Aurora
Teğmen
KORE MİTOLOJİSİ
Kore mitolojisi, Kore yarımadasındaki ulusal efsaneler, halk hikayelerinden oluşur. Kökeni ile ilgili bilgiler, Şaman dini, Budizm, Çin mitleri, Konfüçyüsçü, Taocu efsaneler ve mitlerin karışımlarından meydana gelmiştir.
Kore mitolojisi denildiğinde akla ilk gelen efsanelerden birisi Dangun Efsanesi’dir. Kore'nin kurucusu olarak kabul edilen önemli bir mitolojik hikayedir. Dangun efsanesi hakkındaki en eski doküman 13. yüzyıldan kalma Samguk Yusa'da yazmaktadır.
Dangun Efsanesi
O zamanlarda mağarada yaşayan bir kaplan ve bir ayı insan olmak için Hwanung’a dua ediyorlardı. Hwanung onların her birine pelin otu ve 20 baş sarımsak verdi ve dedi ki “Eğer 100 gün boyunca bu kutsal yiyecekleri yiyip güneş ışığına bakmazsanız, insan olacaksınız.” Ayı ve kaplan yiyecekleri alıp yediler, mağarada kaldılar. Kaplan 20 gün sonra pes edip mağarayı terk etti, ancak ayı tüm emirleri yerine getirdi ve bir kadın oldu.
Ayıdan kadına dönüşen Ungnyeo (웅녀), bir eşten yoksundu ve zamanla bu durum onu üzmeye başladı. Sandal ağacının altında kendisine bir çocuk bahşedilmesi için dua etti. Hwanung kadının duasından çok etkilenerek kadını kendine eş olarak seçti. Hwanung ve Ungnyeo’nun Dangun Vanggeom (단군왕검) adında bir oğulları oldu.
Dangun Vanggeom büyüdükçe tahta çıkacak kadar yükselmiş bir kişilik haline geldi ve bugünlerde Kuzey Kore'nin başkenti Pyongyang'ın yakınlarında Asadal (Asida) şehrini kurdu ve hüküm alanına Joseon (Günümüzde Antik Joseon ya da Gojoseon olarak bilinmektedir, Sonradan kurulan Joseon Krallığı hitabı ile karışıklık olmaması için) adını koydu (M.Ö. 2333). Burada 1500 yıl hüküm sürdü. 1500 yıl sonra, Kimyo yılında, Zhou Hanedanından Kral Wu Jizi'ye Joseon'u tımar fermanı olarak verdi ve Dangun başkentini Jangdangyeong'a taşıdı. Yinede sonunda Asadal'a geri dönebildi ve 1908 yaşında öldü, öldükten sonra dağ tanrısı oldu.”
Koreliler, Dangun’un krallığı kurduğu günü (MÖ 3 Ekim 2333) Milli Kuruluş Günü (Gaecheonjeol) ilan ettiler, her sene 3 Ekim’de bu bayramı kutlayarak ilk devletin kuruluşunu anarlar.
Kore mitolojisi denilince her ne kadar insanların aklına ilk olarak Dangun mitolojisi gelse de Dangun mitinden önce yaratılış tanrıçası Mago vardır. Kore Ana Tanrıçası Mago’nun, “dağlar, kaleler, kayalar, nehirler, taşlar vs.” yarattığı bilinmektedir.
Üç Kore Krallığı dönemi (Samhan yani üç han; Kore Yarımadası’ndaki üç devlet): Üç Krallık dönemi (MÖ 57- MS 668) Baekje (Paekche), Goguryeo (Koguryo), ve Silla'nın egemen olduğu dönem olarak adlandırılır.
Bu üç devletten biri olan Goguryeo’nun kuruluşu, Cumong Destanı olarak anılan bu mit Kore halk biliminin en önemli halk yaratılarından birini oluşturur.
Cumong Efsanesi
“Cumong (Dongmyeongseongwang: Doğunun Kutsal Kralı adıyla da bilinmektedir), Nehir tanrısı
Habaek’in en küçük kızı Yuhwa ile Güneş tanrısı Haemosu’nun oğludur. Haemosu nehirde yıkanan Yuhwa’yı görüp aşık olur. Yuhwa ile evlenme planını gerçekleştirmek üzere Habaek’in sarayına gelir. Geleneğe göre, bir kızla evlenmek isteyen genç, o kızın babasıyla yarışmaya girmek ve elbette kazanmak zorundadır. Habaek, Haemosu’yu güreş meydanına çağırır.
Haemosu, güreşin her üç basamağında galip gelerek Yuhwa ile evlenme şansını elde eder. Habaek, düğünden sonra onları deriden yapılmış kutuya yerleştirerek gökyüzüne uçurmak ister. Ama kız, yerde doğduğu için dünyada kalmayı tercih eder. Düğünde içkiyi fazla kaçıran Haemosu, farkında olmadan tek başına gökyüzüne uçar. Ertesi gün, sarhoşluğu geçince gökyüzüne tek başına döndüğünü anlar.
Kızının yalnız bırakıldığını öğrenen Habaek, Haemosu’ya çok öfkelenir, Yuhwa’yı da Ubal nehrine gönderir. Babasının takibinden kaçmakta olan Yuhwa, yolda kral Geumwa’ya rastlar. Kral Geumwa ona birlikte yaşamayı teklif eder. Geumwa ile birlikte yaşayan Yuhwa, günün birinde gökyüzünden inen nurdan hamile kalır. Bir süre sonra Yuhwa bir yumurta doğurur. Bunu öğrenen kral Geumwa, yumurtayı doğaya bıraktırır. Bırakılmış yumurtaya hiçbir hayvan zarar vermez. En sonunda Geumwa yumurtayı Yuhwa’ya geri verir. Bir süre sonra yumurtadan bir erkek çocuk dünyaya gelir.
Çocuk 1 yaşına bastığında yaydan ok atarak olağanüstü güçlü olduğunu gösterir. Bunun üzerine ona “Cumong” (alp) adını verirler. Çocuk 7 yaşına geldiğinde olgun bir adam gibi güçlüydü artık. Geumwa Cumong’u atları beslemesi için görevlendirdi. Cumong artık at vücudunu iyi biliyor, yavaş bir atı uçarak giden bir ata dönüştürüyordu. Geumwa bir gün ava giderken hantal bir ata bindi, Cumong’a da bir at verdi. Ona verdiği at daha hızlı ve güçlüydü. Atın üzerindeki Jumong rüzgar, okları yıldırım gibiydi. Bu yüzden diğer kıskanç prensler (Geumwa’nın oğulları) daha da nefret ettiler, onu öldürmek istiyorlardı. Cumong’un annesi bunu öğrendi ve oğluna, “Oğlum, hayatın tehlike altında. Lütfen başka bir yere git. Senin çok göksel hediyelerin var ve bunlar senin başarını sağlayacak.” Cumong bunun üzerine iki adamıyla kaçtı. Mücadelelerden sonra 12 yaşındayken Goguryeo Devleti’ni kurdu.”
Goguryeo'da Ekim ayında Dongmeng adında tüm ülke için büyük bir etkinlik düzenlenmiştir. Ekim ayı, yılın hasadı için teşekkür etmek ve gelecek yılın çalışmalarını gözden geçirmek için uygun bir zamandır. Bu dönemde askeri harekat, dış ilişkiler, vergi tahsilatı, bayındırlık işleri ve suçluların yargılanması gibi önemli ulusal meseleler ele alınıyordu.
Her sene Ekim ayında yapılan Dongmeng etkinliğinde, Goguryeo’nun kurucu annesi güneş aracılığıyla hamile olup Cumong'un doğduğu olay, Mağara tanrısı anlamına gelen Susin (수신) Tanrıça’ya olan tapınma, törende kutsama geleneğinin yeniden canlandırılmasıdır.
Kore Şamanizmi
Kore Şamanizmi, Kore mitolojisine en önemli etkiyi yaratan dini düşüncedir.
Kore Şamanizmi, Muizm veya Sinizm olarak da bilinir. Kore insanı, vücutlarının doğal fenomenlerden yani; Güneş, Ay, Yıldızlar, Rüzgar, Bulutlar, Yağmur gibi şeylerden oluştuğuna inanır.
Kore Şamanizminde kadın kamlar ‘Mudang’ olarak, erkek şamanlar ‘Paksu’ olarak adlandırılır. Mudangların vecd halinde söyledikleri alkış veya dualara ‘muga’ adı verilir. Mudang, kam olabilmenin en yaygın ve basit yolu bir ruhla iletişime geçerek gerçekleşir. Bir kamın belli bir ritimle, müzik ve dans eşliğinde dualar sayesinde bir ruhla iletişime geçmesine Korece ‘Kut’ adı verilir (Türkçedeki Kut kelimesiyle aynı kelimedir). Bu Kut’lar şamanların efsaneleri dilden dile aktarabilmesinin bir parçasıydı.
M.S. 372 yılında Budizm Kore’ye ulaşmıştır. Dini otoritedeki bu değişimle birlikte efsanelerin anlatıları da bazı değişimlere uğramaya başlamıştır.
Habaek’in en küçük kızı Yuhwa ile Güneş tanrısı Haemosu’nun oğludur. Haemosu nehirde yıkanan Yuhwa’yı görüp aşık olur. Yuhwa ile evlenme planını gerçekleştirmek üzere Habaek’in sarayına gelir. Geleneğe göre, bir kızla evlenmek isteyen genç, o kızın babasıyla yarışmaya girmek ve elbette kazanmak zorundadır. Habaek, Haemosu’yu güreş meydanına çağırır.
Haemosu, güreşin her üç basamağında galip gelerek Yuhwa ile evlenme şansını elde eder. Habaek, düğünden sonra onları deriden yapılmış kutuya yerleştirerek gökyüzüne uçurmak ister. Ama kız, yerde doğduğu için dünyada kalmayı tercih eder. Düğünde içkiyi fazla kaçıran Haemosu, farkında olmadan tek başına gökyüzüne uçar. Ertesi gün, sarhoşluğu geçince gökyüzüne tek başına döndüğünü anlar.
Kızının yalnız bırakıldığını öğrenen Habaek, Haemosu’ya çok öfkelenir, Yuhwa’yı da Ubal nehrine gönderir. Babasının takibinden kaçmakta olan Yuhwa, yolda kral Geumwa’ya rastlar. Kral Geumwa ona birlikte yaşamayı teklif eder. Geumwa ile birlikte yaşayan Yuhwa, günün birinde gökyüzünden inen nurdan hamile kalır. Bir süre sonra Yuhwa bir yumurta doğurur. Bunu öğrenen kral Geumwa, yumurtayı doğaya bıraktırır. Bırakılmış yumurtaya hiçbir hayvan zarar vermez. En sonunda Geumwa yumurtayı Yuhwa’ya geri verir. Bir süre sonra yumurtadan bir erkek çocuk dünyaya gelir.
Çocuk 1 yaşına bastığında yaydan ok atarak olağanüstü güçlü olduğunu gösterir. Bunun üzerine ona “Cumong” (alp) adını verirler. Çocuk 7 yaşına geldiğinde olgun bir adam gibi güçlüydü artık. Geumwa Cumong’u atları beslemesi için görevlendirdi. Cumong artık at vücudunu iyi biliyor, yavaş bir atı uçarak giden bir ata dönüştürüyordu. Geumwa bir gün ava giderken hantal bir ata bindi, Cumong’a da bir at verdi. Ona verdiği at daha hızlı ve güçlüydü. Atın üzerindeki Jumong rüzgar, okları yıldırım gibiydi. Bu yüzden diğer kıskanç prensler (Geumwa’nın oğulları) daha da nefret ettiler, onu öldürmek istiyorlardı. Cumong’un annesi bunu öğrendi ve oğluna, “Oğlum, hayatın tehlike altında. Lütfen başka bir yere git. Senin çok göksel hediyelerin var ve bunlar senin başarını sağlayacak.” Cumong bunun üzerine iki adamıyla kaçtı. Mücadelelerden sonra 12 yaşındayken Goguryeo Devleti’ni kurdu.”
Goguryeo'da Ekim ayında Dongmeng adında tüm ülke için büyük bir etkinlik düzenlenmiştir. Ekim ayı, yılın hasadı için teşekkür etmek ve gelecek yılın çalışmalarını gözden geçirmek için uygun bir zamandır. Bu dönemde askeri harekat, dış ilişkiler, vergi tahsilatı, bayındırlık işleri ve suçluların yargılanması gibi önemli ulusal meseleler ele alınıyordu.
Her sene Ekim ayında yapılan Dongmeng etkinliğinde, Goguryeo’nun kurucu annesi güneş aracılığıyla hamile olup Cumong'un doğduğu olay, Mağara tanrısı anlamına gelen Susin (수신) Tanrıça’ya olan tapınma, törende kutsama geleneğinin yeniden canlandırılmasıdır.
Kore Şamanizmi
Kore Şamanizmi, Kore mitolojisine en önemli etkiyi yaratan dini düşüncedir.
Kore Şamanizmi, Muizm veya Sinizm olarak da bilinir. Kore insanı, vücutlarının doğal fenomenlerden yani; Güneş, Ay, Yıldızlar, Rüzgar, Bulutlar, Yağmur gibi şeylerden oluştuğuna inanır.
Kore Şamanizminde kadın kamlar ‘Mudang’ olarak, erkek şamanlar ‘Paksu’ olarak adlandırılır. Mudangların vecd halinde söyledikleri alkış veya dualara ‘muga’ adı verilir. Mudang, kam olabilmenin en yaygın ve basit yolu bir ruhla iletişime geçerek gerçekleşir. Bir kamın belli bir ritimle, müzik ve dans eşliğinde dualar sayesinde bir ruhla iletişime geçmesine Korece ‘Kut’ adı verilir (Türkçedeki Kut kelimesiyle aynı kelimedir). Bu Kut’lar şamanların efsaneleri dilden dile aktarabilmesinin bir parçasıydı.
M.S. 372 yılında Budizm Kore’ye ulaşmıştır. Dini otoritedeki bu değişimle birlikte efsanelerin anlatıları da bazı değişimlere uğramaya başlamıştır.
Kore Mitolojisindeki Figürler
- Dae(soon)-nim: Ay (Güneş’in abisi)
- Hae(sik)-nim: Güneş (Ay’ın kız kardeşi)
- Daebyeol: Yeraltı dünyasının yüce kralı
- Sobyeol: Ölümlü Dünya’nın yüce kralı
- Cheonjiwang: Dünyanın yüce hükümdarı, Daebyeol ve Sobyeol’un babası
- Queen Baji: Yeryüzünün yüce kraliçesi, Daebyeol ve Sobyeol’un annesi
- Samshin: Çocuk doğurmanın tanrıçası
- Sanshin: Dağlar tanrısı
- Gashin: Evdeki odaların ve eşyaların koruyucusu
- Munshin: Kapı tanrısı
- Geumsaseum: Baekdu Dağı’nda yaşayan altın geyik
- Kumiho: Güçlü ilüzyon ve lanet yapabilen 9 kuyruklu tilki, kadına dönüşebilmektedir
- Dokkaebi veya Goblinler: Süpürgeler gibi cansız nesnelerin ruhuna sahip olabilmektedir. Çoğunlukla zararsızdır, günlerini kötü insanları kandırmak ve iyi olduklarını düşündüklerini ödüllendirmekle geçirir. Tarihi Silla dönemi kadar uzanır.
- Gwishin (Hayaletler): Gwishin’ler ölmüş insanların ruhlarıdır.
KORE KÜLTÜRÜ
Dil ve Harfler
Koreliler, Altay dil ailesine ait olan Korece dilini ve Joseon Hanedanlığı dönemindeki IV. Kral Sejong (1397-1450) tarafından yaratılmış benzersiz bir alfabe olan Hangıl’ı kullanmaktadır. Hangıl, dünyadaki alfabeler içinde yaratılış yılı bilinen tek alfabedir. Öğrenmesi ve kullanması kolay olan üstün bir alfabe olarak bilinmektedir. Hangıl, on dört sessiz harf (ㄱ ㄴ ㄷ ㄹ ㅁ ㅂ ㅅ ㅇ ㅈ ㅊ ㅋ ㅌ ㅍ ㅎ) ve on sesli harften (ㅏ ㅑ ㅓ ㅕ ㅗ ㅛ ㅜ ㅠ ㅡ ㅣ) oluşmaktadır. Hangıl 24 harfin kombinasyonundan oluşur ve çok fazla sesi ifade edebilen özelliğiyle bilimsel açıdan ileri düzey bir alfabe olarak değerlendirilmektedir.
Milli Bayrak (Taegeukgi)
Taegeukgi, beyaz bir zemin üzerinde, ortada bulunan taegeuk deseninden ve köşelerde bulunan dört siyah trigramdan oluşmaktadır. Taeguekgi’nin beyaz zemini parlaklığı, saflığı ve barışçıl etnik yapıyı sembolize etmektedir. Ortada bulunan taegeuk deseni, yin (mavi) ve yang (kırmızı) uyumunu temsil etmektedir.
Evrendeki her şeyin yin ve yang arasındaki etkileşime göre oluşup geliştiği doğal gerçeği sembolize etmesi anlamı vardır. Dört köşedeki dört trigram, yin ve yang’ın birbirini değiştirip geliştirmesi görüntüsünü kombinasyon aracılığıyla somutlaştırılmıştır. Geongwae gökyüzünü; gongwae yeryüzünü; gamgwae suyu ve igwae ateşi temsil etmektedir. Bu dört trigramın taegeuk etrafını sarması birliği temsil etmektedir. Geçmişten beri Koreli ataların kullanmayı sevdiği taegeuk şeklini merkeze alarak oluşturulan Taegeukgi, evrenle beraber sonu olmayan yaratıcılık ve refah isteyen Korelilerin idealini ifade etmektedir.
Milli Bayrak (Taegeukgi)
Evrendeki her şeyin yin ve yang arasındaki etkileşime göre oluşup geliştiği doğal gerçeği sembolize etmesi anlamı vardır. Dört köşedeki dört trigram, yin ve yang’ın birbirini değiştirip geliştirmesi görüntüsünü kombinasyon aracılığıyla somutlaştırılmıştır. Geongwae gökyüzünü; gongwae yeryüzünü; gamgwae suyu ve igwae ateşi temsil etmektedir. Bu dört trigramın taegeuk etrafını sarması birliği temsil etmektedir. Geçmişten beri Koreli ataların kullanmayı sevdiği taegeuk şeklini merkeze alarak oluşturulan Taegeukgi, evrenle beraber sonu olmayan yaratıcılık ve refah isteyen Korelilerin idealini ifade etmektedir.
Arirang (Geleneksel Kore Halk Şarkısı)
KAYNAKLAR:
Yıldırım, Kürşat. "İlk Çin Kaynaklarına Göre Kore Tarihine ve Kültürüne Genel Bir Bakış." Türk Dünyası Araştırmaları (2018).
Hyunjoo, P. A. R. K. "Türk ve Kore Kültüründe Mağara ve Mitolojik Ana İlişkilendirmesi Üzerine Bir İnceleme." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi (2023).
Oh, Eunkyung. “Kore Mitolojisine Toplu Bakış”, Milli Folklor
Oh, Eunkyung. "Kore Cumong ve Özbek Alpamış Kahramanlık Destanlarında Olay Örgüsü." Milli Folklor (2012).
Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Kore Gerçeği: Kore’nin Dünü ve Bugünü, Kore Kültür, Spor ve Turizm Bakanlığı Kore Kültür ve Enformasyon Servisi, 2015.
Dünya Mitolojisi. Kore Mitolojisi, 2018.
Yıldırım, Kürşat. "İlk Çin Kaynaklarına Göre Kore Tarihine ve Kültürüne Genel Bir Bakış." Türk Dünyası Araştırmaları (2018).
Hyunjoo, P. A. R. K. "Türk ve Kore Kültüründe Mağara ve Mitolojik Ana İlişkilendirmesi Üzerine Bir İnceleme." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi (2023).
Oh, Eunkyung. “Kore Mitolojisine Toplu Bakış”, Milli Folklor
Oh, Eunkyung. "Kore Cumong ve Özbek Alpamış Kahramanlık Destanlarında Olay Örgüsü." Milli Folklor (2012).
Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Kore Gerçeği: Kore’nin Dünü ve Bugünü, Kore Kültür, Spor ve Turizm Bakanlığı Kore Kültür ve Enformasyon Servisi, 2015.
Dünya Mitolojisi. Kore Mitolojisi, 2018.
Son düzenleme:
